Thursday, September 23, 2010

PULAU SIRVATE NUNNEM

PULAU SIRVATE NUNNEM - Hruaia Chhangte, 19th Nov.2005 . Lpt.

Hmana an hril ‘Pulau’ sirvate nunnem,
Di lova kan len lai nghil nghial dawnin
Lung ka phang, tunah cho loh leng tawnah,
I thlung zawl thu a riang kan tah nan.

Dar khawpui sial ang tuai thar tleitiri,
Zawl thu di kimte’n puan ang ban mah i;
A riang val rual sul ang min tum nem maw,
Zeng kher nge thinlai lam ang ti-her-tu ?

A mi leng tawnan puan ang hlui tawh mah la,
Nghilh bik lo’ng che ‘The Pulau’ val tuai zawngte;
Ni chhun zalam tluang kan hrutna lam thuampuiah,
Thinlai phangin ‘Pulau’ val rual kan leng del del.

Ka zawlkhawpui awm khua hian mi dem lo u,
Lungleng chhailai di vai chhuihthangval lungmawl;
Kan chhuah lam tluang dai kil kawmah,
Lungdi vaiin val riang kan ding teu to.

Chaltuai di ngaih thinlaiah chhum ang a zing e,
Ka tlu ruai e, thiam zir kan tuanna tlangah;
Awmhar nau ang kan tap laikhum dawhsangah,
Tual lim lo val chham ang a zal reng mai.

Hmana dar ang kan chhai thaparmawite,
Tunah val dang cho lai di lawhleng siali;
A ngur runpui chhantling dar bangah sialin,
A thianga len tuahremin zawl thu a thlung.

Aw le, liam mai nang che lungdi tawnah,
Vul zel nang che vangkhaw mawitu chhawkhlei par;
Kan chawi zel nang che zai tin kung rimawi nen,
‘The Pulau’ val rual sirvate nunnem.

 (Pulau Gang members zawng zawngte hla atan.)

THLAH NAN

THLAH NAN  -  Hruaia Chhangte,  11th March 2006, 7:45 pm, Sat, Lpt.

1. Hmana suihlungruala kan len lai te,
  Thinlaiah a hlui lo, a thar reng si,
  Tunah samang Thenin leng dang i bel ta si,
  Thinlai rukah a na vawng vawng.

2. Mahriakten ka fang kan sul i hnu,
  Lungrualtea siang kan lawina run leh
  Tual chaina hmun hlui zawngte,
  Mahte’n ka vai, luaithli ka nul leh thin.

3. Nang nen samang then tawh mah ila,
  Nghilh bik suh aw, a riang val hi,
  Tunah tlei dang tang bel tawh mah ila,
  Nang ang renga thinlai hnem an awm si lo.

4. Parte, lam ang leta ka tang nem
  Buan ang pawm leh a rem tawh lo,
  Sul ang hawi lo’ng che chhailaidi tawnah,
  Fanau maltluan chawiin leng nang che.
KHAR LAI MIN DAN -  Hruaia Chhangte,Lpt.
Zoram Bungpui a her tliak ta,

Thiam zir hliappui run sang kai a,
Ziakfung kawltu chawi lai reng a,
Sakhming chawi lai bang lo,
Mi hrang val, Do tin Khumtu,
Thlafam leng zawngte tuanna runpuiah,
Khartung sawn lai a rel an ti.

A thaikawi ziah tial zawng leh
A tuahrem thu, kei ka lung muantu;
Lelte ang kiu tawh lo maw khua lianah,
Awm lai lengin maw khar lai min dan,
Ka phal thei lo anka chhawn lo va
Khuavel than lai sar ang a zam ral tur hi.

Fam khaw lungrawn tuantlang I liam mai hian
Min run kim ngei zaleng naufa,
Kan la tiam lo Zofa leng zawng te,
Chun tello mualhawih naufa dungthulin,
Nang ngaih lai reng kan bang thei lo;
Zoram khuavel a dam chhung chuan,
Thinlaiah cham zel la vul reng rawh.

MIZO HLA LENGLAWNG HLA PHUAHTUTE RILRU

  MIZO HLA LENGLAWNG HLA PHUAHTUTE RILRU  -  Hruaia Chhangte, 2006

  A hmasa berin Mizo lenglawng hla phuahtute rilru kan sawi hmain ‘Lenglawng hla’ kan tih hi eng nge a nih sawi hmasak a tulin ka hria a. Hmanlai chuan hla ho mai mai leh hla tak tak tling lo,puitling chin phei chuan an sak vak loh leh “Zawlbuk lut lo hla” an tih mai thin a ni awm e. Hla lenglawng hian eng chin hi nge a huam tih hi sawi har tak mai a ni a, chu ai chuan hla lenglawng hian eng chin nge a huam loh tih hi chhan a awl zaw phian mai thei e. Lengzem hla leh Pathian fakna hla ni lo zawng hi lenglawng hla chu a ni e ti ila a chiang zawk ang. Chuti a nih chuan lenglawng chuan a huam chin a zau ta hle tihna a ni a,heng ramngaih hla te,inphuahelna hla te,thing leh mau leh nungcha te phuahna hla te,thil siam mawi hrim hrim phuahna te, thil thleng phuahna te leh nuihzatthlak lam chi te hi a huam thei vek ang.

  Tun tumah hian kum 1900 hnu lama Mizo hla lenglawng chhuakte kan chhui deuh bik anga,hla zawng zawng leh a phuahtute chu chhui sen rual a ni dawn lova mahse hla lar deuh leh a phuahtute chu kan theih anga tam chhui han tum ila. Mizo lenglawng hla atanga a phuahtute rilru leh an ngaihtuahna langsar deuh deuh te chu hlawm hrang hrangah lo then ila.
 
  1.RAM HMANGAIHNA :
  A hmasa bera sawi loh theih loh chu Rokunga kha a ni,amahah khan ‘Mizona” a lian em em a,chu thinlung chuan Mizo tan thil tha a duh a,Mizoram leh a chhunga chengte chu mawi a ti em em a. A suangtuahnaa Mizo chu an hmel a tha hliah hliah a,an tum a sang a, an hmingthanna chuan khawvel a deng chhuak a, chu chu a rin dan a ni a,a suangtuahna a ni a, a duhthusam a ni bawk a,
  “Mizo kan ni kan hmel a tha,
  Kan tum a sang bawk si.
  Chutin kan hmingthan mawina chuan,
  Khuavel a deng chhuak ang.”
  a han ti hian indah hniamna rilru paih bo a duhzia a lang thei awm e.

  A hlate han thlir hian Rokunga hian Zonun ze mil si, an hun tawng mila ke pen lehna tur lei rem,rahbi nghet leh nuam zawk leh ropui zawk chhawp chhuak thiam siin Zofate mawng a lo hiat a.Mizo hnam hi a hmangaih a,hmasawnna lamtluang zawh turin min duh a;
  “Leng dang hneha rual khumin,
  I hnam tan thahnem ngai la; “
  a han ti a, duhthawh lehzualin:
  “Raltiang ram saw thlir teh u,
  Hriatna,thiamna,finna ram saw;”
  tiin Zofate kawng min kawhhmuh a ni.

  A hlate han thlir hian ram hmangaihna,chhelna,rinawmna,taimakna,finna leh remhriatna te ualau taka a awm mai bakah, inphum ru a tamin hai thuk poh leh a tha tulh tulh mai a .Rokunga hian thangtharte tana thil tha a duh a,a dil a,thangtharte hmakhua a thlir thiam em em a.Sap hovin an rawn tuh changkanna leh hmasawnna rahbi thar, Zofaten kan lem duak duak chu a lo hmu lawk diam a,chu chi inpawlh pangpar tharlam tak mai chu ‘Chhawrpial run’ luahtute tana a chhun mumang thin a lo ni. Thim sut nana meichher eng tak Zofa thangthar zel te hnena a hlan chhawn chu Ram ngaih hla/ Lenglawng hi a lo ni ta a ni. “Mizo zia leh inthuamna tura Rokunga'n a duh ber chu dikna te, rinawmna te leh huaina te a ni a, chu chuan a hla tam ber chu a kap chhuak chiai a tih theih.” tiin B.Lalthangliana chuan a sawi hial a ni.

     Ram ngaihna lam hla hi kan ngah pawl tak a ni awm e, Mizo hla phuahtu tam ber te hian ram an hmangaihna rilru an hlaah hian an tarlang a,an duhthusam leh zoram tan an suangtuahna kan hmu thei a. Zohnahthlak te insuihkhawm hi kan hnam thatna tur leh kan dinchhuah theihna tur a ni tih chu Capt.LZ Sailo lunglai luahtu ber a ni a,a hla-ah pawh chu lam hawi chu a tarlang a,
  “Chhinlung chhungkhat Zofa kan nih hre rengin,
  Insuihkhawm leh zai i rel ang u.”  
tiin min sawm mawlh mawlh mai a ni.

  V.Thangzama chuan Mizoram buai laia kan hnam rilru puthmang thui tak a lo hmu lawk a,India sorkar mai ni lo,keimahni Mizo leh Mizo ngei mai kan inhliam a,kan intithiam lova,kan inral palh a,pawi kan inkhawih tawn a ni tih a hria a. Chutiang boruak hre reng chunga ram hruaitu ten ram an hruai vaih chuan eng ruai kan ang lovang tih a hmu chiang em em a:
  “Hnutiang hawi lovin kal zai rel ila
  Kan hliam hlui te dam rawh se”  
tiin a duhthusam kan hmu a. Mizoram hi khawvel sorkar hrang hrangte zingah kan hnufual bik ang tih hlauvin hmasawnna kawngah ke pen thuai thuai a tulzia a hre chiang em em a,
  “Tho la ding ta che , i hliam a dam e,
   I thathumte a kiang e
  Hnutiang hawi lovin ram kal siam ta che”  
tiin Zoram hmasawnna a duhzia kan hmu thei a,V. Thangzama’n Mizoram tan duhsakna a hlan hi a ropui hle a ni.He hla hi indona boruakin a nghawng chhuah a tih theih bawk awm e.

  Mizoram buainain a hrin chhuah hla pakhat, “Piallei hmunrem kan bel e” tih hla phuahtu Dozinga ram hmangaihna rilru pawh hi a ropui ngawt mai,he a hla pawh hi hnam hla ropui tak te zinga ngaih a ni ngei ang.
  “Aw kan Zoram nuam suihlung phang lo la,
  Thlang kawrvai bawih atan kan phal lo che;
  Chung Pathian ruat sa i zalenna tur,
  Theihtawpin kan bei zel e.”
tiin ram hmangaih avanga a inhuam thukzia pawh a hla atang hian a hmuh theih a ni.

   Tejpur jail-a a tan laia “Zoram ngaih hla” phuahtu F.Rokima erawh hi chuan Mizoram hi a ngai ngawih ngawih a, Mizoram tana thil tha inkawhhmuhna lam aiin Mizoram hrim hrim a ngaihna chuan a rilru a luah nasa zawk niin a lang. Mizoram hmu leh lova thih hlau ngawih ngawih chungin ,
  “Ka fam tak leh Zoram, aw! nang ngaih vang”
a ti ngawih ngawih mai a ni.Mizoram bak hi ‘Ka ram’ tih tur kan neih lohzia hre chiangtu Laltanpuia (Sialsuk)chuan hruaitu tha kan mamawhzia leh lungrualna hi kan dinchhuah ve theihna tur a nihzia a hmuchiang em em a. Hmasawnna kawng kan zawh mek lai hian min tichhe thei tur thil tam tak kan hmachhawn tur pawh a lo hmu lawk a,chu’ng thil laka fihlim tur chuan min chah lawm lawm a,
  “Aw Zoram hi sang zel a,ke-a din chhuah ve kan tum ta,
  Tuna i ropuinalet sang sawmthumin an rawn thlem ang che;
  Kan pi pu ro kan ram mawi tak hi chawisang la,
  I hnehna puan zar la i lu lo thin san mai rawh.”  
tiin Mizoram tana hla ropui tak mai min lo siamsak a.

  Ram ngaih hla phuahtute rilru-ah hian siam that duhna rilru a lian ber a ni a tih theih a,an duhthusam ber chu “Raltiang ram” min kai pui hi a ni theuh hlawm a, mi tlemte authawm hian thil tha a la thlen dawn a, chumi hun chu beiseina nen nghakhlel takin an thlir a ni.

  2. LUNGLENNA :
       Mizo lenglawng hla tam tak hi hla phuahtu lunglenna atanga lo chhuak a ni a,an lunglenna erawh chu a inang vek kher lovang, nunhlui ngaia lungleng an awm laiin thenkhat erawh chu khua leh hmun hlui ngai ngawih ngawih te,chhungte thi tawh ngaihna te,thil siam mawina hrim hrimin a tih lunglen te leh thil dang dang vanga lunglenna a awm thei bawk ang.
     Liandala lung tilengtu ber chu khuarel mawina hi a ni a tih theih ang,a hla phuah hrang hrang zingah hian khuanu thilsiam a phuahna hi a buk a rit ber tlat a. Thuamtea Khawlhring pawhin , “Kum 1922 atang daih tawha ‘Rawngbawltu’ ni tawh mah ni se,Pathian fakna hla pawh pali chiah a phuah bawk a. Pathian ropuina hi a thilsiamah a lang chiang tih hria-in,a thilsiam(nature) lamah a ngaihtuahna a seng thin ni ngeiin a lang a ni.” a ti hial a. “Pi pu chhuahtlang hlui” tih hla-ah hian Mizo nun hlui lama an khawsak dan leh hnu hma zawng zawng min thlir pui a,mihring hmasawnna lo sang zelah hian duhamna leh mahni hmasialna a lo nasa deuh deuh a,hausakna uma kan intlansiakna hian kan rilru a eichhe zel bawk a.Chung thil laka rilru thianghlim leh hahdam tak neih leh theihna chu kan nun hlui thlir let leh thin hi a ni tih a tarlang tha hle mai. Liandala hian kan pipute’n lungdawh an hman dan chiang takin a rawn tarlang a, a naupan laiin emaw he lungdawh hi zokhuaa an hman a mit ngeia a hmuh a phuahna a ni ngei ang, he hmun hlutzia hi hriain a hmuna cheng reng a, thlir ve reng tura min sawmin a lunglenthlakzia leh he hmun atanga thil lang thei te chu a tawp thlengin min kawhhmuh zel a ni.

   “Kan tlang ram par vulna” tih hla-ah hian thing leh pangpar mawi tak tak te Pathianin Zoramah mawi takin a par chhuahtir a ni tih a tarlang a.Chu’ng pangpar te chu a hla-ah hian mawi em emin an hmun tur takah vek an par vul chik chek mai a ni.
  Damhauhva ve thung erawh chuan Mizoram mawina te, pangpar chi hrang hrang te leh thil chi hrang hrang hi Rokunga te, Vankhama te hla angin MIzoram timawitu leh a nun tihlimtu angin a lang ve tlat lo,a lung tilengtu leh nun hlui ngaihtirtu angin a lang vek zawk a, a danglam hle mai. A nawmna leh a mawina puang tur ni awm takin;

  “Thal favang kawl eng leh turnipui hi,
  Lawm an tam e,lelthang zai mawiten zun zai lo sa,”
a han ti zet na a, a tlar dawt chiahah chuan,
  “Lungleng chuang leltepan lenbuang zar a awi e,
  Thlang kawrnu leng nen sen nau ang kan tap e,
  Sen nau ang kan tap e.”  
tiin khuarel mawina chu nau ang tahtirtu angin Damhauhva hian a hmu a .Engkim mai hian a lung an tileng a, thing te pawh hi lunglenga zun phur ta pur pur angin a hmu a, a hmuh phak thingkung mawi tak tak mai te chuan a lung an tileng em em vek a,
  “Zun phur thing tin par leh khawtlang lii liai
  Hi han hawi vel ila tah zai min reltir e,”  
tiin a phuah chhuak ta hial a,

  “Hnutiang hmatiang ka dawn changin,
  Dar tui ang kan luang ral tur hi,lung a awi lo ve,”  
tiin Damhauhva hian a chham chhuak hial a. A ni tak a,thilsiam dang te chu an mawi dan pangngai rengin kan hmu a,an hun pangngaiah mawi takin an lo par chhuak leh mai thin reng a. Keini thilsiam zawng zawng zinga ropui ber si hi kan vul lai a rei lovin kan chuai hma thin em a ni!.

  Vankhama erawh chuan thilsiam mawi te hi an vul rei lo a tiin, chatuana an vul lo hi pawi a ti em em thung a. Vankhama hian thilsiam mawi a ngaina em em tih a hla atang hian a hriat theih a,a hla tam ber te hi thilsiam nen a intah chiat hlawm a. Pathian thilsiam chu atan chuan damna, inthawina a tling hial a, Tlaizawng par chu Pathian (Khuanu) te chenna tlak hiala thianghlim niin a hmu a,insumna nei hauh lovin,
  “Sikni eng thlangtlai a liam chhung hian,
  Riahrun an lum che’m ni khuavang te’n;”
a ti hial a.Mihringte mawi vanglai tak “Tleitir” mawina chu tluk ve phak hiala ngaiin,
  “Tleitir sakhmel ianga Tlaizawng par,
  Vulmawi ka ti ang che hming lem a’n;”  
tia a han phuah chhuak mai te hi a mawiin a sang em a sin.

            Zikpuii pa (K.C.Lalvunga) chuan hei ai hian a thleng sang leh hret a,
  “Tleitir sakhmelin a cho lo che,
  Par tin mawina pawh i zar an ni;”  
ti hialin Pathian thilsiam te chu mihringte vul lai leh mawi lai ber pawhin a hen zo lo niin a ngai ve thung a.He khawvel lungngaihna leh buaina ram, harsatna leh lungngaihna ten a chim buai phak loh, Pathian thilsiam te chu a awt ngawih ngawih a, chubakah khuarel mawina chu a dinhmun atanga thlir mai chu duh tawk lovin, sava te chu nun inthlengpui atan a sawm ta hial a,
  “Sirva lenthiam nun inthleng i’
  Khawvel taksa lungkham pelin
  Chuan ka nuam ramloh lentu
  Zingtian sikni eng mawi lawmin.”  
tiin khawvel buaina phurrit phur chunga khuarel mawina tlir reng chu a ning ngawih ngawih niin a lang. Hla phuahtu tam takte hian lei nun hahthlak tak chhuahsana khawvel danga hahdam taka len hi an thlahlel fo thin reng a ni.

      Ch. Malsawma lunglenna erawh hi chu a dang ve daih thung, a la tawn ngai loh, a suangtuahna thilin a lung a ti leng hlauh mai a. Aizawl leh Shillong vela seilianin Mizo khawsak dan leh thingtlang nun chu a tak takin a han hmu a, pasalthate’n an vanglaia sapel nuam an tih dan tur leh an lo tar chauh hnua an lunglen dan tur te chu a ngaihtuah a. Ramngawte chu a’n thlir vel a, pipu chena an hrilhfak Romei chhumin a bawm chiai leh ngaw dur khung te chu pasalthate lung tilengtu ni hliah hliah hian a hria a, lui kawr leh tlang dung tin chuana sa hnu an chhui thin dan te a’n ngaihtuah kir chuan, a lung a tileng ta em em mai a,
  “Chhuihthangvala ram tuan ni chuan,
  Ka dawn kir thin kan vanglai;
  Hnu chhui thiaman sahrang chhuiin,
  Kawi tin ruam tin a hrut vel thin.”  
tiin “Buannel ram dai” tih hla a phuah chhuak ta hlawl mai a ni.

               Ni e, tu pawh mai hian lunglen veng veng ni te, khawhar riau ni te kan nei thin a, a bik takin nun hlui kan ngaihtuah chhuah chang leh nun hlui thlir kir chang hian kan lung a leng thin. Lalruali pawhin nun hlui a thlir kir a, a ngaihtuahna a thlawk chhuak a, nun hluiah a kir a, a lung a leng vawng vawng a,
  “Kumsul vei liam hnu ka han dawn kir hian,
  Ngaih a na aw, ka dawn thiam lo;
  Pan lai lungmawla tual kan len lai,
  A ngai hian rairah ka lo tap e.”

a ti ngawih ngawih mai a. Ama thil lo tawn tawh leh a hun lo hman tawh, mahse mihringten kan koh kir theih tawh loh leh kan hmuh theih tawh loh thil a nih avanga a ngaia a rumna hla a ni a. Lal\anpuia ve thung chuan kan la hmuh theih tur, mahse a hmun hmain a zir tawh loh avanga a lung tilengtu, an khaw hlui a ngaihna hla-ah chuan,
  “Vanhnuai mi hril Sialkhawzopui Khawiah nge maw i awm?
  Ka rawn zawng che piallei hawktui,
  Thlafam dairial maw i chan le!...”  
a lo ti ve mek bawk a. Zirsangzela Hnamte hla-ah erawh chuan ngai em em chunga loh theih lohna avanga a chhuahsan, tual a lo lenna hun leh hmun hlui a ngaihna thu kan hmu a. Zirsangzela hi chuan chu’ng hmun chu engtikah emaw chuan a hmu leh dawn tih a hria a, mahse hunin a la dang rih si a,
  “Thinlaiah nghilh ni awm thei hian ka ring lo;
  Damte’n tawn leh ni her thuai se.”
 tiin a inhnem a, Lalruali leh Laltanpuia te ai chuan a chan a la tha deuh maithei. Nula leh tlangval inhmangaihna lam hlaphuah tam mah se Zirsangzela lunglenna ber chu nun hlui leh hma lam hun suangtuahna hi a ni a tih theih ang, a chhan chu hmangaihna lam hla a phuahah pawh hian nun hlui ngaihna lam a lang tam hle a ni.

   3. RILRUA VEI BIK :
      A thupui hi heti teh ngawt hian kan dah a, mahse lenglawng hla phuahtuten an veizawng chi hrang hrang an phuahte hi thupui hrang hranga kan then leh chuan a sei lutukin a ninawm mai mai dawn a, chuvangin heti hian a huam chin zau thei ang ber turin kan dah mai a ni.

  Lenglawng hla tam tak kan neih te hi a phuahtute’n an veizawng emaw, an rilru kaptu tak emaw, an thinlung khei riau thil avanga an phuah chhuahte a awm nual a. Chu’ng hla hrang hrangah chuan hla phuahtute rilru leh phuah chhan, an tum leh hawi zawng pawh a inang lo thluah a. Hnuchhamte khawngaihthlakzia leh a enkawltu tan pawh a luhai thlakzia hriain Rokunga chuan “Hraite, khawnge i chun ve kha” tih hla a lo phuah a, hnuchhamte chu an nute’n an boralsan avanga an khawngaihthlakzia leh an lainatawmzia a tarlang a. “Mizo pain a fa hnuchham a enkawl lai a lo hmu ang a, chu chuan a rilru a khawih hle emaw, hmanlai Mizo khawsak harsat zual laia hnuchham enkawl dan khirhkhan tak chuan a rilru a khawih hle ang a, chuvangin hetiang hian a tarlang a ni mai thei” tia Dr.Lalruanga’n a lo sawi hi a pawmawm thei viau mai,
  “Nu hnun tui ngai a lo tap e,
  Zua luaithli tui ang a lo hnam e,”
a tih te hi thu uarna mai ni lovin thil thleng ngei a nih a rinawm.

  Vankhama ‘Khawngai hnuchham’ tih hlaah pawh hian hnuchhamte khawngaihthlakzia leh lainatawmna bawk hi a phuahtu rilru khawihtu chu a ni leh a. He hlaah hian Vankhama chuan hnuchhamte enkawl chu kan tih ngei tur leh kan bat a nihzia thu chu a rilru luahtu ber a ni a,
  “Hai bil lo ula, khawngai hnuchham riang hmun,
  Kan b^ e, sial ang an tuai lenna tur.”

a ti a, chutih laiin Rokunga ve thung chuan hnuchhamte enkawl chu kan tih tur a nihzia min hrilh pahin an tan ui lova pe turin veh bur a khawn thung a.

  Heng hla pahnihte ch^ng tawpah hian min zirtir tum leh min tihtir tum an nei ve ve a, hla phuahtu tam takte tih dan fo pawh a ni reng a. Hetiang hi hnam dang hla phuah thiam \henkhat chuan \ul an tih loh zawng tak a ni \hin a, mahse Mizo hlaphuah thiamten hetianga tih duhna an nei tlat hian kan hla kalhmang leh kan duh dan leh ngaihsan zawngte a tilang thei zawk awm e.

  Mihringte tan hian nute hi an lo hlu hle mai a, tett> a\anga min chawi tleitu an nih vang emaw ni pate ^i mah hian kan ngai zawk mah emaw aw a tih theih ang. An dam lai aiin an thih hnuah hian an hlutna kan hre zual deuh deuh zawk pawh a ni mai thei e, hla phuahtu tam ber hian an thih hnua kan s<nna leh uina thu a ni deuh vek hlawm a, P.S.Chawngthu hla “Ka nu” tih te ,Biakliana “Ch<n nu” tih te leh Lalsangzuali Sailo leh mi dang dang phuahah te kan hmu thei a. Mizote hian pate hi kan ngai lo deuh

  bik emaw ni, pate phuahna hla hi kan ngah vak tlat lo, hei hi Mizo khawtlang nuna pa leh fa inkar \hat tawk loh vang a ni thei ang em?

  Khawtlanga thil thleng danglam deuh emaw, thil chin \ha lo tak emaw, a lo hluar hian hmangaihtu leh thil\ha duhtute thinlung a na \hin. Lalsangzuali Sailo chuan ruihhloin \halaite a suat nasatzia leh a \hat lohzia hre reng chunga a nawmna tawitein thlan khur lama a hnuh luh nasatzia a hmu chiang >m >m a. Chu chu a vei >m >m a, \hian \ha anga lang, kan hmelma ni si, \halaiten a \hat lohna kan hmuh \hat duh si loh chu bansan turin min duh a, “Rawlthar \ang fan fan” tih hla \ha tak mai a lo phuah ta a. Hetiang lam hla phuahtu dang dangte pawh hian an tum ber chu a \hat lohna min hrilh leh kawng dik min kawh hmuh a, bansan tura min duhna a ni vek hlawm.

  Aw le, thiam loh a leiah duh aiin a lo sei ta mah mah a, a tlang lo kawm tawh mai ila. Hla hi a \obul tak chu lunglenna te, manganna te, hlim leh lawmna te leh rilrua veizawng thil chi hrang hrang ngawih bopui mai mai thei lova au chhuahpuina a ni a. A thu ken leh sawi chhuahna \awngkauchheh, hlarua hi a hmelhmang leh mawina kengtu ber a ni a. Chu kan thu tlangaupui duhzawng te chu thu ngawta dah aiin a saka sak theih tura a thl<k hi vuah a ni a. Tun laiin mi \henkhatin a thu aiin a thluk a pawimawh zawk a lawm an ti \hin a, mahse a ni lo, a thluk hi chu pawimawh ve bawk mah se, hla lo pian chhuahna chhan bulpui ber a thu hi a pawimawh zawkin kan dah sang zawk tur a ni; tuna kan zir lai, lenglawng hla phuahtu rilru phei hi chu a thluk a\ang ngawt chuan a hriat theih der loh a nia. Amaherawhchu kan ti teh ang, mita hmuha a lan mawina chauh kan thlira, a thu chauh kan ngaih hluta a thluk lam kan hlamchhiah chuan a dik ber lovang. Tun lai \hangthar hunah chuan kan rilru leh duhzawngte a lo danglam tak avang leh thil a \hatna ^ia a mawina kan duh tawh zawk avangin a thu lam ringawt emaw a thl<k ringawt emaw thlir lovin, hlu zawk leh pawimawh zawk awm lova a inbuk tawka dah hi a \ha zaw ber awm e.

  A tawp berah chuan Mizo hlaphuahtute rilrua lian ber chu RAM LEH HNAM hi a ni kan ti thei ang, a chhan chu kan lenglawng hla zawng zawng deuh thawah hian ram leh hnam veina emaw, siam \hat duhna emaw hi a lang tam ber a, chuvangin Mizo lenglawng hla phuahtute rilru chu ram leh hnam hmangaihna hian a phuar khawm vek a ni kan ti thei ang.

 

Thu lakna te :
1. Lalthangliana,B.,Mi chungchuang Rokunga & Zikpuii Pa, 2000, p. 17
2. Thuamtea Khawlhring.,Zothlifim, 2001, p. 221
3 Lalruanga.,NEHU Pre-University Mizo hlate leh a kaihhruaina,1996,p.12

Lehkhabu Rawnte :
1. Hrangbana College, : Mizo Hla Leh A Phuahtute, (1999) 1st Edition.
2. Lalhungchhungi Pachuau & Kawlkhuma, : Zirsangzela Hnamte Hlate, (2002)
3. Lalruanga, : NEHU Pre-University Mizo Hlate Leh A Kaihhruaina,(1996)
  8th Edition, Zomi Book Agency.Aizawl.
4. Lalthangliana, B. : Mi Chungchuang Rokunga & Zikpuii Pa (2000)1st Edi.
5. : Zikpuii Pa Hnuhma, (2000) 2nd Edition,MCL Publications
6. MBSE : Mizo (Class XII-Core) (2002) 1st Impression
7. MBSE : Mizo (Class XII-Elective) (2003) Revised Edition
8. MBSE : Mizo (Class XI-Core) (2001) 1st Impression
9. Mizo Academy of Letters : Thu Leh Hla, (1989),(1990),(1991),(1992),(1993),
  (1994),(1999).
10. Rokunga Memorial Committee, : Rokunga Hlate, (2000) 1st Edition, RMC.
11. Saingenga, : Pipu Chhuahtlang Hlui, (2001) 1st Edition,MPB.
12. Siamkima, : Zalenna Ram, (1992) 2nd Edition,
13. Thanmawia,Dr.R.L., : Hla Thu Dictionary, (2004) Revised & Enlarged,MPB.
14. Thuamtea Khawlhring, : Zothlifim, (2001) Chhut khatna,LTL Publications.
15. Vanhmingliana,C., : Class XII Zirlai Mizo Hlate, (2002) 1st Impression.
16. Zikpuii Pa, : Zozam Par, (1999) 2nd Edition, MCL Publications.